“Dry eye syndrome”, “Office eye syndrome”

Ο ξηρός οφθαλμός, ο οποίος εσφαλμένα ενίοτε αναφέρεται ως ¨ξηροφθαλμία¨ (η οποία αποτελεί διαφορετική κλινική οντότητα καθότι προκύπτει λόγω έλλειψης βιταμίνης Α από υποσιτισμό) εμφανίζεται όταν τα δάκρυα εξατμίζονται πολύ γρήγορα ή σπανιότερα ο οργανισμός παράγει λίγα δάκρυα. Είναι ιδιαίτερα συχνός, μπορεί να επηρεάσει το ένα ή όπως συνήθως συμβαίνει και τα δύο μάτια.

Μια μελέτη διαπίστωσε ότι το 17% των 2.127 ασθενών που επισκέφθηκαν νοσοκομείο στην Ιαπωνία διαγνώστηκαν με ξηρό οφθαλμό, ενώ το 14,6% σε μια ομάδα 2.520 ηλικιωμένων ανέφεραν συμπτώματα ξηρού οφθαλμού.

Το σύνδρομο ξηρού οφθαλμού μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία και σε κατά τα άλλα είναι υγιή άτομα. Είναι πιο συνηθισμένο μετά την ηλικία των 40 ετών και συχνότερο στις γυναίκες.

Αιτίες
Τα μάτια παράγουν δάκρυα όλη την ημέρα, όχι μόνο όταν χασμουριόμαστε ή βιώνουμε συγκίνηση. Τα υγιή μάτια καλύπτονται συνεχώς με ένα υγρό, γνωστό ως δακρυϊκή στοιβάδα η οποία υπό φυσιολογικές συνθήκες παραμένει σταθερή μεταξύ κάθε ανοιγοκλεισίματος των βλεφάρων. Αυτό εμποδίζει τα μάτια να στεγνώσουν και επιτρέπει την ευκρινή όραση.

Εάν οι δακρυϊκοί αδένες παράγουν λιγότερα δάκρυα, η δακρυϊκή στοιβάδα μπορεί να καταστεί ασταθής. Εξατμίζεται γρήγορα, δημιουργώντας ξηρές εστίες στην επιφάνεια των ματιών.

Τα δάκρυά μας αποτελούνται από ορό, λίπος, πρωτεΐνες, ηλεκτρολύτες, ουσίες για την καταπολέμηση των βακτηρίων κι αυξητικούς παράγοντες. Το μείγμα βοηθά στη διατήρηση της επιφάνειας των ματιών ομαλή και καθαρή, έτσι ώστε να μπορούμε να δούμε σωστά.

Ο ξηρός οφθαλμός μπορεί να προκληθεί από:

• Mια διαταραχή στη σύνθεση της δακρυϊκής στοιβάδας, η οποία την κάνει να εξατμίζεται πολύ γρήγορα
• Aνεπαρκή παραγωγή δακρύων

Άλλες αιτίες περιλαμβάνουν προβλήματα στα βλέφαρα, ορισμένα φάρμακα και περιβαλλοντικούς παράγοντες.

Διαταραχή στη σύνθεση της δακρυϊκής στοιβάδας

Η δακρυϊκή στοιβάδα αποτελείται από τρία στρώματα: λίπος, ορό και βλέννα. Πρόβλημα σε οποιοδήποτε εκ των τριών μπορεί να οδηγήσουν σε συμπτωματολογία ξηρού οφθαλμού.

Το επιφανειακό στρώμα, το λίπος, προέρχεται από τις άκρες των βλεφάρων, συγκεκριμένα από τους λεγόμενους “Μεϊβομιανούς” αδένες. Το λίπος “λειαίνει” την επιφάνεια των δακρύων και επιβραδύνει το ρυθμό εξάτμισής των. Τα ελαττωμένα επίπεδα λίπους μπορούν να προκαλέσουν την εξάτμιση των δακρύων ταχύτερα.

Η φλεγμονή κατά μήκος της άκρης των βλεφάρων, γνωστή ως βλεφαρίτιδα , η ροδόχρους ακμή κι ορισμένες άλλες δερματικές παθήσεις, μπορούν να προκαλέσουν την απόφραξη των πόρων των “Μεϊβομιανών” αδένων, καθιστώντας πιο πιθανό τον ξηρό οφθαλμό.

Το μεσαίο στρώμα, το πιο παχύ, αποτελείται από ορό και άλας. Οι δακρυϊκοί αδένες παράγουν αυτό το στρώμα. Καθαρίζουν τα μάτια και ξεπλένουν σωματίδια κι ουσίες οι οποίες προκαλούν ερεθισμό.

Προβλήματα σε αυτό το επίπεδο μπορεί να οδηγήσουν σε αστάθεια της δακρυϊκής στοιβάδας. Εάν το στρώμα ορού είναι πολύ λεπτό, τα στρώματα λίπους και βλέννας μπορεί να έρθουν σε επαφή μεταξύ τους, με αποτέλεσμα έντονη δακρύρροια, χαρακτηριστική ξηρού οφθαλμού.

Το εσωτερικό στρώμα, η βλέννα, επιτρέπει στα δάκρυα να απλώνονται ομοιόμορφα. Μια δυσλειτουργία μπορεί να οδηγήσει σε ξηρές εστίες στον κερατοειδή, στην πρόσθια επιφάνεια του ματιού.

Μειωμένη παραγωγή δακρύων

Μετά την ηλικία των 40 ετών, η παραγωγή δακρύων τείνει να μειωθεί. Όταν πέφτει από ένα ορισμένο σημείο και κάτω, τα μάτια μπορεί να στεγνώσουν, να ερεθιστούν και να φλεγμένουν. Αυτό είναι πιο συχνό στις γυναίκες, ειδικά μετά την εμμηνόπαυση , πιθανώς λόγω ορμονικών αλλαγών.

Η μειωμένη παραγωγή δακρύων συνδέεται επίσης με:

• Αυτοάνοσες ασθένειες, όπως το σύνδρομο Sjögren, ο Λύκος , το σκληρόδερμα ή η ρευματοειδής αρθρίτιδα
• Ακτινοθεραπεία
• Σακχαρώδης Διαβήτης
• Ανεπάρκεια βιταμίνης Α
• Διαθλαστικές οφθαλμικές χειρουργικές επεμβάσεις, όπως η κερατοσμίλευση με λέιζερ, ενίοτε αυξάνουν την πιθανότητα ξηρού οφθαλμού, αλλά τα συμπτώματα είναι συνήθως παροδικά

Προβλήματα στα βλέφαρα, φάρμακα και περιβαλλοντικοί παράγοντες

Κάθε φορά που ανοιγoκλείνουμε τα βλέφαρά μας απλώνεται μία λεπτή στρώση δακρύων στην επιφάνεια των ματιών.

Οι περισσότεροι άνθρωποι ανοιγοκλείνουμε τα μάτια περίπου πέντε φορές το λεπτό. Τα προβλήματα των βλεφάρων μπορούν να επηρεάσουν αυτή τη λειτουργία η οποία είναι υπεύθυνη για την ομοιόμορφη στρώση των δακρύων.

Οι βλεφαρικές αυτές δυσλειτουργίες περιλαμβάνουν το έκτροπιο όπου το βλέφαρο στρέφεται προς τα έξω ή το εντροπίο όπου στρέφεται προς τα μέσα.

Η φλεγμονή κατά μήκος των άκρων των βλεφάρων, γνωστή ως βλεφαρίτιδα, μπορεί επίσης να προκαλέσει ξηρό οφθαλμό, όπως κι οι φακοί επαφής.

Τα φάρμακα που μπορούν να προκαλέσουν ξηρό οφθαλμό περιλαμβάνουν:

• Μερικά διουρητικά
• Αναστολείς του ενζύμου μετατροπής της αγγειοτενσίνης (ACE)
• Αντιισταμινικά
• Αποσυμφορητικά
• Μερικά υπνωτικά χάπια
• Αντισυλληπτικά χάπια
• Μερικά αντικαταθλιπτικά
• Ορισμένα φάρμακα κατά της ακμής , ειδικά φάρμακα τύπου ισοτρετινοΐνης
• Μορφίνη και άλλα παυσίπονα με βάση τα οπιούχα

Οι κλιματολογικοί παράγοντες περιλαμβάνουν ξηρό κλίμα, ήλιο, άνεμο και άλλους τύπους ζεστού αέρα ή ξηρού αέρα, όπως σε καμπίνα αεροπλάνου ή σε χώρους με κλιματισμό, αερόθερμο κλπ.

Το μεγάλο υψόμετρο, ο καπνός και η χρήση φακών επαφής είναι επίσης επιβαρυντικοί παράγοντες.

Η χρήση οθόνης ηλεκτρονικών συσκευών, η ανάγνωση ή η οδήγηση οχήματος, γενικότερα η αυξημένη οπτική συγκέντρωση μπορεί να επιβραδύνει το ρυθμό ανοιγοκλεισίματος με αποτέλεσμα τα μάτια να στεγνώνουν. Για το λόγο αυτόν, τα τελευταία χρόνια γίνεται όλο και συχνότερη η χρήση του όρου “Office eye syndrome”.

Ασθένειες που μπορούν να οδηγήσουν σε ξηρό οφθαλμό αποτελούν επίσης ο έρπητας ζωστήρας , η παράλυση τύπου Bell κι η λοίμωξη με HIV .

Συμπτώματα

Ένας ασθενής με σύνδρομο ξηρού οφθαλμού μπορεί να εμφανίσει μια σειρά συμπτωμάτων , όπως:

• Αίσθημα κνησμού, καύσου, ξηρότητας, λιπαρότητας και πόνου στα μάτια
• Μια αίσθηση ξένου σώματος
• Συσσώρευση βλέννας μέσα ή γύρω από τα μάτια
• Ιδιαίτερη ευαισθησία των ματιών στον καπνό ή τον άνεμο
• Ερυθρότητα των ματιών
• Δυσκολία στη διατήρηση των ματιών ανοιχτών
• Κόπωση των ματιών μετά την ανάγνωση, ακόμη και για μικρό χρονικό διάστημα
• Θολή όραση, ειδικά προς το τέλος της ημέρας
• Ευαισθησία στο φως
• Δυσφορία κατά τη χρήση φακών επαφής
• Δακρύρροια
• Διπλωπία
• Κολλημένα βλέφαρα κατά την πρωινή αφύπνιση

Ορισμένοι αισθάνονται πολύ ισχυρό πόνο κι αυτό μπορεί να οδηγήσει σε απογοήτευση, άγχος και δυσκολία σε απλές καθημερινές ασχολίες.

Οι επιπλοκές περιλαμβάνουν σταδιακή επιδείνωση της ερυθρότητας, του άλγους, της φωτοευαισθησίας και της όρασης.

Θεραπεία

Η κλινική εξέταση μπορεί να αναδείξει πιθανή έλλειψη ή διαταραχή της ποιότητας των δακρύων καθώς και πιθανή χρόνια φλεγμονή ή διαταραχή της λειτουργίας των βλεφάρων.

Ο τύπος των οφθαλμικών σταγόνων που θα χορηγηθούν εξαρτάται από την αιτία του ξηρού οφθαλμού.

Η θεραπεία στοχεύει να διατηρήσει τα μάτια επαρκώς λιπασμένα, αλλά η προσέγγιση εξαρτάται από την υποκείμενη αιτία.

Τρεις τρόποι για να διατηρήσετε τα μάτια σας λιπασμένα είναι:

• Αξιοποιώντας στο έπακρο τα φυσικά δάκρυα
• Χρησιμοποιώντας τεχνητά δάκρυα ή άλλου είδους οφθαλμικές σταγόνες
• Μειώνοντας την αποχέτευση των δακρύων

Εάν το πρόβλημα προέρχεται από οφθαλμική ή συστηματική πάθηση η υποκείμενη κατάσταση είναι αυτή η οποία πρέπει πρωτίστως να αντιμετωπιστεί.